149   «إِنْ تُبْدُوا خَيْراً أَوْ تُخْفُوهُ أَوْ تَعْفُوا عَنْ سُوءٍ فَإِنَّ اللّه‏َ كانَ عَفُوّاً قَدِيراً»
ترجمه :
149. اگر ظاهر كنيد خوبى را يا مخفى نماييد يا عفو كنيد از بدى، پس محققاً خداوند عفو كننده است و قادر بر انتقام است.
تفسير :
[عمل خير ، چه پنهانى و چه آشكار و در گذشتن از بدى ، موجب عفو الهى است]
«إِنْ تُبْدُوا خَيْراً» « ابداء » اظهار است، و «خير» را بعضى گفتند كلام نيك است از مدح و ثنا و تعريف كسانى كه به شما احسان كرده ‏اند كه عبارت از شكرگزارى است، و در حديث است :
«من لم يشكر المخلوق لم يشكر الخالق»[1].
«أَوْ تُخْفُوهُ» كه احسان بندگان را به شما كرده ‏اند مستور كنيد و روى خود نياوريد، و بعضى گفتند مراد از «خير» احسان مالى است كه به كسى بكنيد چه اظهار كنيد و چه اخفا نماييد.
بنابر تفسير اول اخفا مذموم است كه كسى به شما احسانى بكند و شما در مقامِ شكرگزارىِ او و مدح و ثناى او بر نياييد .
و بنابر تفسير دوم اخفا ممدوح است كه اگر به كسى احسان مالى كنيد، البته به طور خفا باشد بهتر است كه اين آيه مفاد آيه شريفه است : «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِىَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»[2]، لكن ظاهر اين است كه لفظ «خير» مطلق است و شامل جميع خوبى ‏ها مى ‏شود از اعمال صالحه كه اظهار و اخفاى آن در نزد خداوند محفوظ است ، لكن مورد آيه به قرينه جمله بعد اين است كه بنده اگر كسى به او احسان كرد بايد شكرگزارى كند، چه در حضور او و چه در غياب او كه هر دو ممدوح است و موجب ازدياد محبت و اُلفت و احسان مى‏ شود و اين آيه در مقام تحريص و ترغيب است، چنانچه مى ‏فرمايد: «أَوْ تَعْفُوا عَنْ سُوءٍ» كه اگر كسى به شما اسائه نمود، در مقام انتقام برنياييد، ولو حق داريد و مى‏ توانيد ، چنانچه در آيه قبل در كلمه «إِلاّ مَنْ ظُلِمَ» گذشت، بلكه طرف را عفو كنيد، در عفو لذتى است كه در انتقام نيست؛ چنانچه خداوند با اينكه قادر بر انتقام هست و اشدّ المعاقبين است، مع ذلك از اعمال سوء بندگان عفو مى‏ فرمايد ، لذا تفريع بر اين جمله فرموده: «فَإِنَّ اللّه‏َ كانَ عَفُوّاً قَدِيراً» . حديثى در نظر است كه مفادش اين است كه فرداى قيامت موقعى كه ذوى الحقوق مطالبه حقوق خود را از من عليه الحقوق مى ‏كنند ، خطاب مى ‏رسد كه هر كس طرف خود را عفو كرد و از حق خود در گذشت ، من هم او را عفو مى‏ كنم و از حقوق خود گذشت مى ‏نمايم ، بسيارى گذشت مى ‏كنند و عفو مى ‏نمايند و بعضى دست بر نمى ‏دارند و باز مطالبه حق خود را مى ‏كنند ، پرده از چشم آن‏ها برداشته مى ‏شود و مقاماتى را در بهشت مشاهده مى ‏كنند ، خطاب مى ‏رسد كه اين مقامات جاى كسى است كه از حق خود گذشت كند و طرف را عفو نمايد، آن‏ها هم صرف نظر مى ‏كنند[3] ، لكن مشروط به اين است كه طرف مؤمن باشد تا قابليت عفو را داشته باشد.
---------------------------------------------------
[1] .  كسى كه از مخلوق خدا تشكر نكند، شكر خدا را به جا نياورده است. عيون اخبار الرضا عليه ‏السلام : ج2 ، ص27 ؛ و بحار الأنوار : ج68 ، ص44 .  نقل به مضمون  .
[2] .  اگر صدقه‏ ها را آشكار كنيد ، اين ، كارِ خوبى است ، واگر آن را پنهان داريد و به مستمندان بدهيد، اين براى شما بهتر است. سوره بقره: آيه 271.
[3] .  كافى : ج8 ، ص105 ، ضمن ح79 .  نقل به مضمون  .

نوشتن دیدگاه