اعمال ما بين غروب تا وقت خواب
دعاء هنگام غروب آفتاب
در اعمالى كه متعلّق به مابين غروب آفتاب تا وقت خواب است بدانكه آنچه سزاوار است از براى تو در نزديكى غروب آنست كه تعجيل كنى به رفتن به جانب مسجد و آنكه در وقت زردى آفتاب بگوئى :
اَمْسى ظُلْمى مُسْتَجيرا بِعَفْوِكَ وَاَمْسَتْ
شام كرد ستم و ظلم من كه پناهنده به عفو تو است و شام كرد
ذُنُوبى مُسْتَجيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ وَاَمْسى خَوْفى مُسْتَجيرا بِاَمانِكَ وَاَمْسى ذُلّى
گناهانم پناهنده به آمرزش تو و شام كرد خواريم پناهنده به امنيت تو و شام كرد ترسم
مُسْتَجيرا بِعِزِّكَ وَاَمْسى فَقْرى مُسْتَجيرا بِغِناكَ وَاَمْسى وَجْهِىَ الْبالى
پناهنده به عزّت تو و شام كرد بينوائيم پناهنده به دارائى تو و شام كرد رخ فرسوده ام
مُسْتَجيرا بِوَجْهِكَ الدّآئِمِ الْباقى اَللّهُمَّ اَلْبِسْنى عافِيَتَكَ وَغَشِّنى بِرَحْمَتِكَ
پناهنده به روى جاويدان هميشگى تو خدايا عافيت خود را بر من بپوشان و با رحمتت مرا فرا گير
وَجَلِّلْنى كَرامَتَكَ وَقِنى شَرَّ خَلْقِكَ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ يا اَللَّهُ يا رَحْمنُ يا رَحيمُ
و بزرگواريت را بر من بپوشان و نگاهم دار از شر خلق خويش از جن و انس اى خدا اى بخشاينده اى مهربان
و سزاوار است كه در اين وقت مشغول باشى به تسبيح كردن و استغفار نمودن زيرا كه فضيلت اين وقت مثل فضيلت پيش از طلوع است و حق تعالى فرموده ((وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُروُبِ)) و از حضرت صادق عليه السلام منقولست كه چون آفتاب تغيير كرد يعنى مشرف بر غروب شد پس ذكر كن خداى عزّوجلّ را و اگر با مردمى هستى كه تو را مشغول دارندبرخيز ودعاكن يعنى ازنزد آنها برخيز و مشغول دعا شو ومى گوئى در وقت غروب :
يا مَنْ خَتَمَ النُّبُوَّةَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ اِخْتِمْ لى فى يَوْمى هذا بِخَيْرٍ
اى كه منصب نبوت را به محمد صلى اللّه عليه و آله ختم فرمودى امروز مرا به خير ختم فرما
وَشَهْرى بِخَيْرٍ وَسَنَتى بِخَيْرٍ وَعُمْرى بِخَيْرٍ
و ماه مرا ختم به خير فرما و سال و عمرم را به خير ختم فرما
و مى خوانى تهليل و استعاذه ماثوره را كه در ادعيه صباح و مساء بيايد پس مى گذارى دست خود را بر بالاى سرت ومى كشى بر صورت خود و مى گيرى ريش خود را بدست و مى گوئى :
اَحَطْتُ عَلى نَفْسى وَاَهْلى وَمالى
احاطه كردم بر خود و خانواده و مال
وَوَلَدى مِنْ غائِبٍ وَشاهِدٍ بِاللَّهِ الَّذى لا اِلهَ اِلا هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهادَةِ
و فرزندم از غايب و حاضرآنها بدان خدائى كه معبودى جز او نيست عالم غيب و شهود
الرَّحْمنُ الرَّحيمُ الْحَىُّ الْقَيُّومُ لا تاْخُذُهُ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ
و بخشاينده و مهربان و زنده و پاينده است نگيرد او را چرت و نه خوابى
مى خوانى تا اَلْعَلِىُّ الْعَظيمُ .
نماز مغرب و تعقيبات و نوافل آن
پس مبادرت مى كنى به خواندن نماز مغرب و سزاوار نيست تاءخير افكندن نماز مغرب را از اوّل وقت آن و در احاديث كثيره تاءكيد بسيار شده به تاءخير نينداختن آن از اوّل وقتش و چون خواستى مشغول نماز شوى اذان و اقامه مى گوئى به همان آدابى كه در سابق گذشت و نيز در مابين اذان و اقامه مى گوئى :
اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِاِقْبالِ لَيْلِكَ وَاِدْبارِ نَهارِكَ
خدايا از تو خواهم به حق رو آوردن شبت و رو گرداندن روزت
وَحُضُورِ صَلَواتِكَ وَاَصْواتِ دُعآئِكَ وَتَسْبيحِ مَلَّئِكَتِكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلَى
و رسيدن وقت نمازهايت و آواز دعا كنندگان بدرگاهت و تسبيح فرشتگانت كه درود فرستى بر
مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَتُوبَ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ
محمد و آل محمد و اينكه توبه ام بپذيرى كه براستى توئى توبه پذير مهربان
پس برمى خيزى و نماز مغرب را با آداب و شرايط بجا مى آورى و بعد از فراغ از نماز سه تكبير و تسبيح زهراء سلام الله عليها را مى گوئى پس مى خوانى :
اِنَّ اللَّهَ وَمَلاَّئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا
همانا خدا و فرشتگانش درود فرستند بر پيغمبر اى كسانى كه ايمان آورده ايد درود فرستيد بر او و تحيت
تَسْليما اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ النَّبِىِّ وَعَلى ذُرّيَّتِهِ وَعَلى اَهْلِ بَيْتِهِ
كامل خدايا درود فرست بر محمد پيامبر محترم و بر فرزندانش و بر خاندانش
و هفت مرتبه مى گوئى :
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ
به نام خداى بخشاينده مهربان جنبش و نيروئى نيست جز بوسيله خداى والا و بزرگ
پس سه مرتبه مى گوئى :
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى يَفْعَلُ ما يَشآءُ وَلا يَفْعَلُ ما
ستايش خاص خدائى است كه مى كند آنچه را خواهد و غير او نتواند بكند
يَشآءُ غَيْرُهُ
آنچه را خواهد
پس مى گوئى :
سُبْحانَكَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ اِغْفِرْ لى ذُ نُوبى جَميعا
منزّهى تو معبودى جز تو نيست بيامرز همه گناهانم را
فَاِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ كُلَّها جَميعا اِلاّ اَنْتَ
زيرا نيامرزد همه گناهان را به تمامى جز تو
و اگر دوست داشته باشى كه تعقيب بيشتر از اين بخوانى افضل آنست كه بعد از نافله مغرب بخوانى پس برمى خيزى بجهت خواندن نافله و آن چهار ركعت است به دو سلام و مكروه است تكلّم مابين نماز مغرب و نافله آن ومى خوانى در ركعت اوّل سوره ((قُلْ يا اَيُّهَا الْكافِروُنَ)) و در ركعت دوّم توحيد و در دو ركعت ديگر هر سوره كه خواسته باشى و سزاوار است كه در ركعت سيّم بخوانى اوّل سوره حديد تا ((عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ)) ودر ركعت چهارم آخر سوره حشر ((لَوْ اَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ)) تا آخر سوره و اگر به حمد تنها بخواهى اكتفا كنى جايز است مثل ساير نوافل و سزاوار است بلند خواندن قرائت در آن و هم چنين در ساير نافله هاى شب پس چون از نافله مغرب فارغ شدى مانعى نيست از آنكه بخوانى از تعقيبات مشتركه آنچه كه خواهى پس سجده شكر بجا مى آورى بنحوى كه در سابق گذشت و اقلّ چيزى كه در سجده شكرمجزى است آنست كه بگوئى شُكْراً شُكْراً شُكْراً و شيخ كلينى از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود هرگاه از نماز مغرب فارغ شدى دست بكش بر جبين خود و بگو سه مرتبه :
بِسْمِ اللَّهِ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ
به نام خدائى كه معبودى نيست جز او
عالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ اَللّهُمَّ اَذْهِبْ عَنِّى الْهَمَّ وَالْحَزَنَ
عالم غيب و شهود بخشاينده و مهربان خدايا از من دور كن غم و اندوه را
و شايسته است آنكه بخوانى نماز غفيله را و كيفيّت آن در مفاتيح و غيره مذكور است و چون شفق پنهان شود اذان و اقامه مى گوئى از براى نماز عشاء به همان آدابى كه در سابق گذشت .
نماز عشاء و تعقيبات و نافله آن
پس شروع كن بخواندن فريضه عشاء با آداب و شرايط و سزاوار است آنكه طول دهى قنوت و تعقيب آن را زيرا كه وقت وسعت دارد پس مى خوانى درتعقيب دعاء مشتركه بين صبح و شام را پس از آن مى خوانى دعاهاى مختصّه به شام را و آنها بسيار است از جمله دعائى است كه براى طلب روزى وارد شده و در مفاتيح نقل شده و مستحبّ است آنكه بخوانى هفت مرتبه سوره قدر را پس مى گوئى :
اَللّهُمَّ رَبَّ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ ما
خدايا اى پروردگار هفت آسمان و آنچه
اَظَلَّتْ وَ رَبَّ الاَْرَضينَ السَّبِعْ وَ ما اَقَلَّتْ وَ رَبَّ الشَّياطينِ وَ ما اَضَلَّتْ وَ
بر آن سايه افكنده و پروردگار هفت زمين و آنچه كه بر پشت خود حمل نموده و پروردگار شياطين و هركه را گمراه كرده اند و
رَبَّ الرِّياحِ وَ ما ذَرَتْ اَللّهُمَّ رَبَّ كُلِّ شَىْءٍ وَ اِلهَ كُلِّ شَىْءٍ وَ مَليكَ كُلِّ شَىْءٍ
پروردگار بادها و هرچه را پراكنده كننده اى خدا پروردگار هرچيز و معبود هر چيز و مالك هرچيز
اَنْتَ اللّهُ الْمُقْتَدِرُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ اَنْتَ اللَّهُ الاَْوَّلُ فَلا شَىْءَ قَبْلَكَ وَ اَنْتَ الاْ خِرُ
توئى خداى تواناى بر هر چيز توئى خداى نخست كه چيزى پيش از تو نبود و توئى خداى پايان
فَلا شَىْءَ بَعْدَكَ وَ اَنْتَ الظّاهِرُ فَلا شَىْءَ فَوْقَكَ وَ اَنْتَ الْباطِنُ فَلا شَىْءَ
كه چيزى پس ازتو نخواهد بود و توئى آشكار كه نيست چيزى فوق تو و توئى درون كه نيست چيزى
دُونَكَ رَبَّ جَبْرَئيلَ وَميكائيلَ وَاِسْرافيلَ وَالِهَ اِبْراهيمَ وَاِسْمعيلَ وَاِسْحقَ
بعد از تو اى پروردگار جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل و خداى ابراهيم و اسماعيل و اسحاق
ويَعْقُوبَ وَالاَسْباطِ اَسْئَلُكَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَوَلاّنى
و يعقوب و اسباط او از تو خواهم كه درود فرستى بر محمد وآل محمد و مرا
بِرَحْمَتِكَ وَلا تُسَلِّطَ عَلَىَّ اَحَدا مِنْ خَلْقِكَ مِمِّنْ لاطاقَةَ لى بِهِ اَللّهُمَّ اِنّى
به رحمت خويش سرپرستى كنى و مسلط مگردانى بر من هيچكس از خلقت را از آن كسانى كه من طاقت مقابله شان ندارم خدايا
اَتَحَبَّبُ اِلَيْكَ فَحَبِّبْنى وَ فِى النّاسِ فَعَزِّزْنى وَ مِنْ شَرِّ الشَّياطينِ الْجِنِّ
من به تو دوستى ورزم پس دوستم دار و در ميان مردم عزيزم گردان و از شر شياطين جن
وَالاِْنْسِ فَسَلِمّنى يا رَبَّ الْعالِمينَ وَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ
و انس محفوظم بدار اى پروردگار جهانيان و درود فرست بر محمد و آلش
پس دعا مى كنى به آنچه دوست مى دارى پس سجده شكر بجا مى آورى پس نماز وُتيره را بجا مى آورى و آن دو ركعت نافله نشسته است بعد از نماز عشاء و مستحب است آنكه در اين نماز خوانده شود صد آيه از قرآن و خوب است آنكه در ركعت اوّل بعد از حمد خوانده شود سوره واقعه و در دويّم سوره توحيد و مى خوانى بعد از سلام هر دعايى كه خواستى .
و چون خواستى بخوابى سزاوار است كه مهيّاى موت شوى و با طهارت باشى و توبه از گناهان نمايى و قلب خود را از هموم دنيا فارغ سازى و ياد كنى وقت مرگ و خوابيدن در لَحد را تنها و بى كس و وصيّت خود را نوشته در زير و ساده خود گذارى و عازم باشى بر آنكه براى نماز شب برخيزى زيرا كه فخر مؤ من و زينت او در دنيا و آخرت نماز در آخر شب است و مى خوانى در وقت خوابيدن سوره قُل هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ و سوره اَلْهيكُمُ التَّكاثُرُ و آية الكرسى را پس سه دفعه مى خوانى :
اَلْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى عَلافَقَهَرَ وَالْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى بَطَنَ فَخَبَرَ وَالْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى مَلَكَ
ستايش مخصوص خدائى است كه برتر و غالب است در درون و آگاه است و ستايش خاص خدائى است كه فرمانروا است
فَقَدَرَ وَالْحَمْدُلِلَّهِ الَّذى يُحْيىِ الْمَوْتى وَيُميتُ الاَْحْيآءَ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ
و اندازه گيرد و ستايش مخصوص خدائى است كه زنده كند مردگان را و بميراند زندگان را و او بر هر چيز توانا است
پس مى گويى تسبيح حضرت زهراءسلام الله عليها را و مى خوابى بر طرف راست به هيئت ميّت كه در قبر گذاشته مى شود امّا خوابيدن به هيئت محتضر .
شيخ ما ثقة الاسلام نورى در دارالسّلام فرموده كه نيافتم آنرا در هيچ خبر و اثرى بلى غزالى آنرا ذكر كرده و شك نيست كه رشد در خلاف اوست انتهى و اگر خواستى آنكه بيدار شوى از براى نماز شب يا غير آن و بترسى از غلبه خواب مى خوانى آخر سوره كهف را كه اين آيه است :
قُلْ اِنَّما اَ نَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى اِلَىَّ اَنَّما اِلهُكُمْ اِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ كانَ يَرْجُو لِقاَّءَ
بگو جز اين نيست كه من بشرى هستم مانند شما كه به من وحى شود و جز اين نيست كه خداى شما خداى يگانه است پس هركه اميد
رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحا وَلايُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ اَحَدا
لقاء پروردگارش را دارد بايد عمل شايسته كند و هيچكس را در پرستش پروردگارش شريك نكند
و روايت شده از حضرت صادق عليه السلام كه هيچكس نمى خواند اين آيه را در وقت خوابيدن مگر آنكه بيدار مى شود در آن ساعتى كه مى خواهد بيدار شود در آن ساعت .
و اگر از عقرب و جانوران ديگر مى ترسى بخوان اين دعا را كه حضرت امام محمّد باقر عليه السلام ضامن شده سلامتى خواننده آن را از شرّ عقرب و هَوامّ تا وقت صبح و دعا اين است :
اَعُوذُ بِكَلِماتِ اللَّهِ التّاَّمّاتِ الَّتى لايُجْاوِزُ هُنَّ بَرُّ
پناه برم به كلمات تامه خدا كه نگذرد از آنها نيكوكار
وَلا فاجِرٌ مِنْ شَرِّ ماذَرَءَ وَمِنْ شَرِّ ما بَرَءَ وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دآبَّةٍ هُوَ اخِذٌ بِناصِيَتِها
و نه بدكار از شر هر چه آفريد و از شر هر چه پديد آورد و از شر هر جنبنده اى كه زمامش بدست او است
اِنَّ رَبّى عَلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ
همانا پروردگار من بر راهى راست است
و اگر از احتلام ترسى اين دعا را بخوان :
اَللّهُمَّ اِنّى
خدايا به تو
اَعُوذُ بِكَ مِنَ الاِْحْتِلامِ وَ مِنْ شَرِّ الاَْحْلامِ وَ مِنْ اَنْ يَتَلاعَبَ بِىَ الشَّيْطانُ فِى
پناه برم از احتلام و از شر خوابهاى آشفته و از اينكه شيطان با من بازى كند چه در
اليَقْظَةِ وَالْمَنامِ
بيدارى و چه در خواب
و اگر بترسى از خراب شدن خانه و مكانى كه در آنجا مى خوابى پس مى خوانى اين آيه را:
اِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ اَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا
همانا خدا نگه مى دارد آسمانها و زمين را كه از جاى خود بدر روند و اگر بدر روند
اِنْ اَمْسَكَهُما مِنْ اَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ اِنَّهُ كانَ حَليما غَفُورا
جز او هيچكس نگاهشان نمى دارد براستى او بردبار و آمرزنده است
و اگر از دزد ترسى آخر سوره بنى اسرائيل را بخوان كه اوّلش اين است : قُلِ ادْعُوا اللّهَ اَوِ ادْعُوا الرَّحْمنَ و در وقت خواب سرمه بكش هفت ميل . چهار ميل در چشم راست و سه ميل در چشم چپ و در وقت سرمه كشيدن مى خوانى اين دعا را:
اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَنْ تُصَلِىَّ
خدايا از تو مى خواهم به حق محمد و آل محمد كه درود فرستى
عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فى بَصَرى وَالْبَصيرَةَ فى دينى
بر محمد و آل محمد و قرار دهى روشنى در ديده ام و بينائى در دينم
وَالْيَقينَ فى قَلْبى وَالاِْ خْلاصَ فى عَمَلى وَالسَّلامَةَ فى نَفْسى وَالسَّعَةَ فى
و يقين در دلم و اخلاص در كارم و تندرستى در جانم و فراخى در
رِزْقى وَالشُكْرَ لَكَ اَبَدا ما اَبْقَيْتَنى اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ
روزيم و سپاسگزارى هميشگى تو را تا زنده ام براستى تو بر هر چيز توانائى
و سزاوار است آنكه ترك كنى خواب بَيْن الطّلوعين و خواب بعد از عصر را و چون خواستى بخوابى چراغ را خاموش مى كنى و رو به قبله مى خوابى و در بامى كه اطرافش ديوار نداشته باشد نمى خوابى و خوابى كه ديدى براى هركس نقل مكن مگر آنكه عالم و ناصح و مهربان باشد.
